όταν παίζουν γκα-φρα (που λέγανε και οι ζήτανι) και ο γ.γ. του πλοκ
μπορεί να πληρώσει κανά εισιτήριο ή να αγοράσει κανά δίσκο ή κανένα
βιβλίο, θα κάνει ανταποκρίσεις από συναυλίες, ή
ταινιοθεατροβιβλιοδισκοκριτικές, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στον
ζντανοφικό κανόνα του ποιες καλλιτεχνικές δημιουργίες θα θεωρούνται
αποδεκτές μετά την κατάληψη της εξουσίας και της επιβολής του
επαναστατικού ολοκληρωτισμού (όχι του πλοκ ρε).
την προηγούμενη εβδομάδα ο γ.γ. του πλοκ πήγε να δει σε κινηματογράφο του Κεραμεικού την νέα ταινία-άνιμε του Χαγιάο Μιγιαζάκι Το Αγόρι και ο Ερωδιός. φτάνοντας στο σινεμά, διαπίστωσε ότι η ταινία είχε κατέβει την προηγούμενη μέρα. οπότε είχε να διαλέξει ανάμεσα στο να ψάξει να δει κάτι άλλο μιας και είχε κάνει τον κόπο να βγει από το σπίτι ή να γυρίσει σπίτι. οπότε είπε να πάει να δει σε άλλο σινεμά το Poor Things, αφού ακόμα δεν το έχει βρει για κατέβασμα.
χωρίς αυτό να αποτελεί μομφή γενικά για την ποιότητα του Λάνθιμου, ο γ.γ. του πλοκ στοιχηματίζει ότι τουλάχιστον στο ελληνικό βασίλειο των σταυροφόρων γενικά δεν θα υπήρχε ενδιαφέρον για τις ταινίες του αν δεν ήταν έλληνας και αν δεν είχε προταθεί για όσκαρ. έτσι δεν είναι; και επίσης στοιχηματίζει ότι αυτοί που γενικά δεν βλέπουν "περίεργες ταινίες" δεν θα πήγαιναν να την δουν αν δεν ήταν έλληνας, και ούτε καν θα τους κέντριζε το ενδιαφέρον το θέμα και η υποκριτική του Κυνόδοντα πχ. επίσης υπάρχει και η ατάκα συναδέλφισσας του γ.γ. του πλοκ που είπε "εγώ μόνο τα βίντεοκλιπ του για τον ρουβά έχω δει."
όσον αφορά τον γ.γ. του πλοκ, δεν θα έλεγε ότι είναι ιδιαίτερα φαν του Λάνθιμου. γενικά "αισθητικά" - υποκριτικά - σκηνογραφικά του αρέσουν οι περισσότερες ταινίες του (η μόνη που δεν έχει δει είναι το Killing Of A Sacred Deer) όμως θεωρεί ότι αν με την σκηνοθεσία του και την καθοδήγηση του προς τους ηθοποιούς θέλει να κάνει ένα statement σχετικά με τα κοινωνικά θέματα που θέλει να θίξει, τότε αυτό το statement υπονομεύεται από τα σενάρια των ταινιών του που είναι στην συντριπτική πλειοψηφία του αρκετά απλοϊκά, ρηχά και σε μεγάλο βαθμό προβλέψιμα. αυτό είναι φουλ φανερό στο χάλι μαύρο The Lobster (πεζό σενάριο με μηδέν κοινωνική ανάλυση της δυστοπίας που παρουσιάζει, φουλ προβλέψιμο στο τι πρόκειται να γίνει συν ότι παίζει η αντιπαθής Rachel Weisz και ο υπερατάλαντος Colin Farrell) και στο αισθητικά άρτιο αλλά σούπερ βαρετό και καραπροφανές The Favourite, ενώ και ο Κυνόδοντας για μένα ενώ ήταν συμβολικά και σκηνοθετικά πολύ καλό ειδικά για την εποχή που βγήκε και για τα τότε ελληνικά δεδομένα (συν ότι η Αγγελική Παπούλια κάνει εμβληματική εμφάνιση), πάλι το σενάριο του ήταν αρκετά captain obvious. γενικά θεωρώ την καλύτερη ταινία του - μέχρι το Poor Things - τις Άλπεις, η οποία όχι πως ήταν κάτι σούπερ πρωτότυπο, αλλά είχε μια ψυχρότητα που την έκανε πολύ immersive. καλά για την Κινέττα δεν μιλάμε, γελάει ο κόσμος.
το Poor Things είναι λοιπόν η πρώτη ταινία του Λάνθιμου που θεωρώ ότι σενάριο και σκηνοθεσία βρίσκονται σε μια αρμονία και που τα χαρακτηριστικά της υποκριτικής που ο Λάνθιμος προωθεί υπηρετούν το πολιτικό/κοινωνικό σχόλιο που θέλει να κάνει. θα τολμήσω να πω ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν πρόκειται για "πρωτότυπο" σενάριο αλλά στο ομώνυμο βιβλίο του Alasdair Gray. σε γενικές γραμμές το στόρι έχει ως εξής:
βρισκόμαστε στο Λονδίνο της βικτωριανής εποχής. μια υστερική, σαδίστρια, σεξομανής (αυτά τα μαθαίνουμε προς το τέλος) έγκυος αυτοκτονεί. το σώμα της ανακαλύπτεται πριν την πλήρη νέκρωση του εγκεφάλου του εμβρύου, ο οποίος τοποθετείται στο κεφάλι της και ο γιατρός Γκόντουιν Μπάξτερ την επαναφέρει στην ζωή και της δίνει το όνομα Μπέλα. ο Γκόντουιν κάνει πειράματα πάνω σε ζώα και ανθρώπους, ενώ ήταν ο ίδιος αντικείμενο πειραμάτων από τον πατέρα του. η Μπέλα έχει λοιπόν το σώμα της και τον εγκέφαλο του εμβρύου που κυοφορούσε - είναι ταυτόχρονα μητέρα και παιδί του ίδιου της του εαυτού. όντας μωρό εγκεφαλικά η Μπέλα ανακαλύπτει τον κόσμο από την αρχή, έχοντας την συμπεριφορά, τα tantrums και τις κινήσεις ενός μωρού. ο Γκόντουιν προσπαθεί να την παντρέψει με έναν φοιτητή ιατρικής, τον Μαξ ΜακΚαντλς, ο οποίος την έχει ερωτευτεί λόγω της εμφάνισης της αλλά περιμένει να μεγαλώσει "εγκεφαλικά." εδώ όμως υπάρχει ένα πρόβλημα: η Μπέλα μπορεί να είναι νήπιο εγκεφαλικά, είναι όμως γυναίκα σωματικά, άρα ανακαλύπτει την σεξουαλικότητα και την ηδονή όντας νήπιο εγκεφαλικά. αυτό το εκμεταλλεύεται ο δικηγόρος και ηδονιστής Ντάνκαν Γουέντεμπερν, που την αποπλανεί και την παίρνει μαζί του στην Λισαβόνα, όπου ξεσκίζονται στα γαμήσια. η Μπέλα όμως αναπτύσσεται πνευματικά αρκετά γρήγορα και ο Γουέντεμπερν (που διατεινόταν ότι δεν θέλει να την ελέγξει) προσπαθεί να την βάλει σε κάποια βικτωριανά πρότυπα και να την έχει ολοκληρωτικά δική του. έτσι την πηγαίνει κρουαζιέρα, κατά την οποία μέσω κάποιων γνωριμιών η Μπέλα ανακαλύπτει την φιλοσοφία και την ανθρώπινη εξαθλίωση (σε μια στάση στην Αλεξάνδρεια) και μοιράζει όλα τα λεφτά του Γουέντεμπερν στους φτωχούς, με αποτέλεσμα να τους ξεμπαρκάρουν στην γαλλία και να καταλήξουν να ζητιανεύουν στο Παρίσι. η Μπέλα αρχίζει να εκδίδεται, παρατάει τον Γουέντεμπερν που χάνει τα λογικά του, γνωρίζει μια μαύρη γαλλίδα, την Τουανέτ, που την μυεί στον σοσιαλισμό και ακροβατεί μεταξύ πορνείας και σεξουαλικής απελευθέρωσης. κάποια στιγμή ο Γκόντουιν και ο Μαξ ανακαλύπτουν που βρίσκεται και την φέρνουν πίσω στο Λονδίνο όπου ο Γκόντουιν πεθαίνει. η Μπέλα με τον Μαξ πάνε να παντρευούν, όμως τους βρίσκει στην εκκλησία ο πρώην άντρας της Μπέλα, που αποκαλύπτει ότι το πραγματικό της όνομα είναι Βικτόρια. η Μπέλα/Βικτόρια αποφασίζει να πάει με τον πρώην άντρα της, και συνειδητοποιεί ότι αυτός έχει σκοπό να την φυλακίσει και να την υποβάλει σε αφαίρεση γεννητικών οργάνων ώστε να της σταματήσει την σεξουαλικότητα της, την οποία θεωρεί υπαίτια για την τρέλα της Μπέλα/Βικτόρια. εν τέλει η Βικτόρια καταφέρνει να αποδράσει, γυρνάει πίσω στον Μαξ, φέρνει και την Τουανέτ στο Λονδίνο, και γίνεται κι αυτή χειρουργός, και κάνει τον πρώην άντρα της ανθρωπόμορφο πρόβατο.
λοιπόν, πάμε λίγο στις ερμηνείες: η Έμμα Στόουν είναι συγκλονιστική. η κίνηση της, η έκφραση της, το πρόσωπο της είναι καθηλωτικά. όλα αυτά που μπορεί να θεωρηθούν μανιέρες του Λάνθιμου όσον αφορά την υποκριτική τα έχει μεταμορφώσει σε τέχνη. και η αισθησιακότητα, η σεξουαλικότητα που βγάζει είναι τρομερή. ο Νταφόε είναι επίσης τρομερός στον ρόλο του Γκόντουιν Μπάξτερ, του ανθρώπου-τέρατος που φαινομενικά δεν έχει καμία δόση ανθρωπιάς μέσα του και όμως εν τέλει είναι βαθιά συναισθηματικός. ο Μαρκ Ράφαλο στον ρόλο του Ντάνκαν Γουέντεμπερν είναι καλός, όμως ίσως κάπως να με κούρασε. ή ίσως απλά να είναι τόσο μαλάκας ο ρόλος του που δεν τον άντεχα άλλο.
η σκηνοθεσία έχει πολλά διαφορετικά στοιχεία που βρίσκονται ανάμεσα στα γούστα/ενδιαφέροντα μου: το στοιχείο τρόμου/σπλάττερ/γοτθικό/φρανκενσταϊνικό με τα πτώματα στο εργαστήριο του Γκόντουιν (πόσο τυχαίο μπορεί να είναι ότι τον λένε Γκόντουιν, που ήταν το πατρικό επώνυμο της Μέρι Σέλλεϋ, συγγραφέως ξέρετε ποιου μυθιστορήματος), ο σουρεαλισμός ως κριτική/σάτιρα στην βικτωριανή σεμνοτυφία, τα στοιχεία επιστημονικής φαντασίας και steampunk που αναδεικνύουν ότι η θεματική της ταινίας δεν αφορά μόνο τον πουριτανισμό και την πατριαρχία στην βικτωριανή εποχή αλλά και στο σήμερα. υπάρχει ένας αισθητικός, σκηνογραφικός και σκηνοθετικός πλούτος που κρατάει το ενδιαφέρον του θεατή ακόμα και σε σημεία που μοιάζει η ταινία να κάνει κοιλιά και δημιουργεί αναπάντεχα νέα στοιχεία και θεματικές.
όσον αφορά το θέμα της ταινίας, ξεκάθαρα αυτό περιστρέφεται γύρω από το έμφυλο ζήτημα, την γυναικεία σεξουαλικότητα και την ανδρική λύσσα να ελέγξει και να ηγεμονεύσει πάνω σε αυτήν. το βικτωριανό σκηνικό είναι μια γραμμή εκκίνησης για την διαπραγμάτευση του ζητήματος. η ανάπτυξη των επιστημών και της ψυχολογίας αντιμετωπίζουν (και αντιμετωπίζονται) στην ταινία ως φορείς καθυπόταξης του γυναικείου σώματος: η γυναίκα ως παιδί (η Μπέλα που περπατάει σαν νήπιο) που πρέπει να καθοδηγηθεί και να εκπαιδευτεί (η Μπέλα που δεν της επιτρέπεται να κυκλοφορήσει ελεύθερη στο πλήθος) μέσα στο πνεύμα της ηθικής, της σεμνότητας, της εγκράτειας. η γυναίκα ως ένα υστερικό υπερσεξουαλικό ον (η Μπέλα που ως "νήπιο" ανακαλύπτει τον αυνανισμό) που χρήζει ιατρικής (η απόπειρα κλειτοριδέκτομης) και ψυχολογικής θεραπείας (ξεκάθαρες οι νύξεις στις θεωρίες του Φρόυντ) ώστε να επιτελέσει τον ρόλο της. η γυναίκα ως ένα ύπουλο ον που φαινομενικά είναι αθώο και τρυφερό (και αποπλανείται από τον Γουέντεμπερν αλλά και που ποθείται από τον ηθικό/φλώρο Μαξ), αλλά που η ανεξέλεγκτη σεξουαλική της επιθυμία είναι φορέας καταστροφής για τον άντρα και την κοινωνία (ο εγκλεισμός του ερωτοχτυπημένου Γουέντεμπερν στο τρελάδικο), δηλαδή την ανδροκρατούμενη κοινωνία. η γυναίκα ως ένα παράλογο ον που η ενσυναίσθηση τους προς τους άλλους καταπιεσμένους την οδηγεί σε άλογες πράξεις αλληλλεγγύης και αυτοθυσίας (το μοίρασμα των χρημάτων στους εξαθλιωμένους της Αλεξάνδρειας) που δεν έχουν θέση στην κατά τ' άλλα ηθική κοινωνία. η γυναίκα ως ένα ον που όταν κάνει βήματα προς την αυτονομία της μέσω της πνευματικής ανάπτυξης (η ανάγνωση φιλοσοφίας από την Μπέλα στο κρουαζιερόπλοιο) θεωρείται ότι αρνείται να φέρει εις πέρας τα καθήκοντα της.
σχετικά με την επιμονή του σεναρίου και της σκηνοθετικής επικέντρωσης στο σεξ και στην αισθησιακότητα του γυναικείου σώματος ως παράγοντα απελευθέρωσης της γυναίκας, εδώ θεωρώ ότι φαίνεται το ότι αποτελεί σχόλιο όχι μόνο για την πατριαρχική κοινωνία του 19ου αιώνα, αλλά και για το σήμερα. εδώ η ταινία δεν ασκεί κριτική μόνο στην επιβίωση της πατριαρχίας και της καταπίεσης της γυναίκας στο παρόν, αλλά και σε politically correct ρεύματα του φεμινισμού που αρνούνται και καταγγέλλουν την ανάδειξη της γυναικείας σεξουαλικότητας. εδώ μπαίνει το αρκ της ταινίας που αφορά στην πορνεία. η Μπέλα ναι μεν εκδίδεται για την επιβίωση της, όμως προσπαθεί ακόμα και μέσω αυτής να βρει ηδονή. όχι, δεν νομίζω ότι η ταινία αποτελεί απολογία προς την πορνεία, το trafficking και την πορνοβιομηχανία και στην θεώρηση ότι πολλές γυναίκες στρέφονται προς την βιομηχανία του σεξ και για την δική τους ευχαρίστηση. αυτό που θέλει να δείξει είναι ότι η γυναίκα - ακόμα και όταν είναι σεξεργάτρια - αγωνίζεται για να μην υποταχθεί το σώμα της και το μυαλό της στην αντρική κυριαρχία. και γι' αυτό στο αρκ της πορνείας εμπλέκεται τόσο η αναφορά στον σοσιαλισμό και στην ταξική πάλη στην οποία μυείται η Μπέλα από την συνάδελφο της Τουανέτ, αλλά και το queer στοιχείο της σεξουαλικής σχέσης της Μπέλα με την Τουανέτ. εν τέλει η πορνεία στην ταινία αποτελεί μια αλληγορία για την προσπάθεια εκπόρνευσης της γυναίκας εντός της "κανονικής" κοινωνίας, της ενσωμάτωσης του γυναικείου σώματος και της επιθυμίας του ως αποκλειστικό αντικείμενο ικανοποίησης και ελέγχου από την πατριαρχία.
όλοι ξέρουμε ότι το όσκαρ καλύτερης ταινίας θα το πάρει το Oppenheimer. λογικό. τίποτα δεν είναι πιο αποδεκτό από μια safe ταινία αποδοχής της ενοχής του ιμπεριαλισμού για τα εγκλήματα που έχει διαπράξει πάνω στην ανθρωπότητα, πάνω σε συγκεκριμένους ανθρώπους ή πάνω στους πολιτικούς του αντιπάλους. πόσο μάλλον όταν η σκηνοθεσία είναι τέτοια που να ευνοεί την διάσπαση προσοχής και την απόλυτη απουσία ανάπτυξης χαρακτήρων, σκηνών και θεμάτων. ίσως το ότι ο Λάνθιμος στην πρώτη του πραγματικά ταινιάρα θα χάσει το όσκαρ από τέτοια σκουπίδια να είναι τελικά τιμητικό.
