πριν μια βδομάδα αντιπροσωπεία του π.γ. της κ.ε. του πλοκ αποτελούμενη από τον σ. Κομισάριο Εσωτερικών Υποθέσεων/Επίτροπο Προστασίας Λαϊκού Αγώνα και τον γ.γ. του πλοκ επισκέφθηκε κινηματογράφο των δυτικών προαστίων για να παρακολουθήσει την νέα ταινία του μεγάλου φινλανδού Άκι Καουρισμάκι (απ' ότι βλέπω προφέρεται Καούρισμεκι, αλλά νταξ εδώ ολόκληρο Τσάρλτον Χέστον τον λέμε Τσάρλτον Ίστον και την Εγνατία Οδό την λέμε Οδό Εγνατίας, στον Καούρισμεκι θα κολλήσουμε;) με τίτλο Πεσμένα Φύλλα (Fallen Leaves). σε παλιότερη συνεδρίαση του π.γ. ο γ.γ. του πλοκ είχε κάνει στον σ. Κομισάριο Εσωτερικών Υποθέσεων/Επιτρόπου Προστασίας Λαϊκού Αγώνα και στον σ. Κομισάριο Επιστήμης και Έρευνας την ίσως πιο γνωστή ταινία του Άκι, το Leningrad Cowboys Go America, όμως ο σ. Κομισάριος Εσωτερικών Υποθέσεων/Επίτροπος Προστασίας Λαϊκού Αγώνα τότε ακόμα είχε μερικά ρεβιζιονιστικά και ρεφορμιστικά κατάλοιπα και δεν του είχε πολυαρέσει. εντάξει έκτοτε έκανε δημόσια αυτοκριτική και έμαθε να εκτιμά την πραγματική επαναστατική κομμουνιστική τέχνη, αλλά στο πρώτο του ξεστράτισμα ο γ.γ. του πλοκ του την έχει στημένη για να τον στείλει σε κανένα γκούλαγκ (βλέπε μπλοκάρισμα από το βάιπερ).
στις δύο προηγούμενες ταινίες του (το αριστουργηματικό Le Havre του 2011 και το The Other Side of Hope του 2017) ο Άκι ασχολήθηκε με τους μετανάστες χωρίς χαρτιά, τους πρόσφυγες, το μαρτύριο τους και την απίθανη ίσως αλλά τρυφερή αλληλεγγύη που μπορούν να δείξουν μεταξύ τους οι προλετάριοι όταν καταλάβουν την ταξική τους θέση, πέρα από έθνη, θρησκείες και χρώματα. στα Πεσμένα Φύλλα, ο Άκι επιστρέφει στο θέμα της κατάστασης του προλεταριάτου στην καπιταλιστική μητρόπολη, που ήταν το κεντρικό θέμα παλιών κλασικών ταινιών του όπως τα Shadows in Paradise, Ariel, και The Match Factory Girl. χωρίς να κάνω εκτενές σπόιλ, εν τάχει λέω ότι οι δύο κύριοι χαρακτήρες της ταινίας είναι ο Χολάππα (Jussi Vatanen) και η Άνσα (Alma Pöysti). η Άνσα είναι εργάτρια σε σούπερ μάρκετ, απασχολούμενη στο να αφαιρεί από τα ράφια τα ληγμένα προϊόντα, κάποια από τα οποία "κλέβει" (ή δίνει σε έναν άστεγο) για να φάει. ο ρουφιάνος σεκιουριτάς την καρφώνει στο αφεντικό και απολύεται, ενώ δύο συναδέλφισσες της παραιτούνται μαζί της, διαμαρτυρόμενες γιατί απολύθηκε επειδή έκλεψε ένα απούλητο ληγμένο χάμπουργκερ. στην συνέχεια βολοδέρνει από σκατά δουλειά σε σκατά δουλειά, και ουσιαστικά δεν τρώει σχεδόν ποτέ, ενώ ζει σε ένα μικροσκοπικό διαμέρισμα με ένα σκυλάκι που βρήκε στο εργοστάσιο που πιάνει δουλειά αργότερα. ο Χολάππα είναι ένας αλκοολικός εργάτης που απολύεται από διάφορες δουλειές γιατί πηγαίνει να δουλέψει πιωμένος. η Άνσα και ο Χολάππα γνωρίζονται σε ένα (κλασικά καουρισμακικό) μπαρ όπου τραγουδάει καραόκε ένας συνάδελος του Χολάππα. στην συνέχεια βρίσκονται ξανά τυχαία, χάνονται, ξαναβρίσκονται, βλέπουν στο σινεμά το The Dead Don't Die του - φίλου του Άκι - Tζιμ Τζάρμους, ξαναχάνονται, η Άνσα του κάνει το τραπέζι και διαπιστώνει ότι ο Χολάππα είναι αλκοολικός, αυτός τα παίρνει στην κράνα και τα σπάνε. ο Χολάππα μετά από τις απολύσεις λόγω αλκοόλ καταλήγει σε έναν κοιτώνα των ανώνυμων αλκοολικών όπου καταλαβαίνει την κατάντια του και πετάει τα μπουκάλια του και ζητάει από την Άνσα να ξαναβρεθούν. αυτή τον περιμένει όμως αυτός χτυπιέται από ένα τρένο και πέφτει σε κώμα. η Άνσα τον χάνει ξανά ώσπου μαθαίνει τι έπαθε από τον πρώην συνάδελφο του Χολάππα και τον επισκέπτεται καθημερινά στο νοσοκομείο μέχρι που αυτός συνέρχεται και επιτέλους είναι μαζί. ουφ.
τα Πεσμένα Φύλλα είναι μια από τις καλύτερες ταινίες του Άκι, ανάμεσα στις πολλές υπέροχες που έχει κάνει. το πολιτικό στοιχείο υπάρχει μέσα στο έργο του, χωρίς όμως να αποτελεί πάντα κάτι ξεκάθαρο σαν σχόλιο ή σαν στοιχείο διαμαρτυρίας. η Άνσα ακούει συνεχώς στο ραδιόφωνο ανταποκρίσεις για τον πόλεμο στην ουκρανία, σημειώνοντας - ίσως - ότι η εξαθλίωση των εργατών και των εργατριών στην καπιταλιστική ευρωπαϊκή ένωση δεν είναι κάτι άσχετο και ξεκομμένο από τον ενδοιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό στην ουκρανία. ο Άκι άλλωστε έχει δηλώσει ότι διαφωνεί με την είσοδο της φινλανδίας στο νατο. η φινλανδία (16o μεγαλύτερο αεπ στον κόσμο) που παρουσιάζει ο Άκι δεν είναι αυτή της ευμάρειας, της πολυδιαφημισμένης προηγμένης εκπαίδευσης, του κράτους πρόνοιας. το Ελσίνκι που απεικονίζει ο Άκι δεν είναι αυτό που το 2011 βραβεύτηκε από κάποιο καναδικό περιοδικό ως η πιο κατάλληλη πόλη για να ζήσεις. στην φινλανδία που απεικονίζει ο Άκι, υπάρχουν οι συμβάσεις μηδενικών ωρών στα σούπερ μάρκετ, υπάρχουν τα λαμόγια που επισκευάζουν παράνομα σκραπ με ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας για τους εργάτες. υπάρχει ο υπόκοσμος της εστίασης όπου πας να πιάσεις δουλειά στην λάντζα και την επόμενη βρίσκεσαι απολυμένη. τα σπίτια στο Ελσίνκι του Άκι δεν είναι αστραφτερά - είναι χαμόσπιτα σε σκοτεινές γειτονιές, χωρίς τηλεόραση, χωρίς φούρνο. όλοι αυτοί οι απίθανοι τύποι που από πάντα παρουσιάζει ο Άκι στις ταινίες του - τύποι με περίεργες ατάκες, με μυστήριο στυλ και στήσιμο, με τατουάζ και μπύρες και σφηνάκια στο πλάι, όλα τα μπαρ των ταινιών του - τρύπες χωρίς ντούπερ ηχοσυστήματα όπου τραγουδάς καραόκε και είσαι ο ένας πάνω στον άλλο - είναι χώροι συνάντησης ανθρώπων που έχουν αποκλειστεί από την καπιταλιστική "καθαρότητα" της σύγχρονης ευρωπαϊκής μητρόπολης, και που διατηρούν τις μνήμες κάποιων παλιότερων εποχών είτε βλέποντας ταινίες του Robert Bresson ή τραγουδώντας παλιά φινλανδικά ελεγειακά τανγκό-schlager παλιότερων δεκαετιών.
και όσο απίθανοι είναι οι χαρακτήρες που 40 χρόνια τώρα φτιάχνει ο Άκι, άλλο τόσο απίθανη είναι η αγάπη και η διατήρηση της. δύο φανερά πληγωμένοι μοναχικοί άνθρωποι - ένας αλκοολικός που έχει κατάθλιψη και μια φτωχή εργάτρια-ψυχούλα - είναι φαινομενικά τόσο αδύνατο να ερωτευτούν και να μείνουν μαζί. πόσο πιθανό είναι να κόψεις το ποτό για μια γκόμενα που δεν την έχεις καν πηδήξει; πόσο πιθανό είναι να εμπιστευτείς την ζωή σου - μια ζωή που γυρίζει γύρω από την πείνα και την μοναξιά - ή έστω το κορμί σου σε έναν αλκοολικό που δεν ξέρεις αν θα του γυρίσει το μυαλό και θα σε πλακώσει στο ξύλο; έτσι δεν είναι; αν όμως σε κυριεύει η φτώχεια, η απώλεια, η μοναξιά, το σκοτάδι, η ανάγκη να αγγίξεις και να σε αγγίξουν, η γαμημένη η ταξική σου θέση στην τελική, τότε μήπως δεν είναι τόσο απίθανο να αγαπήσεις και να αγαπηθείς; ναι, οι ταινίες του Καουρισμάκι, και τα Πεσμένα Φύλλα σε πολύ μεγάλο βαθμό, έχουν ένα φαινομενικά αφελή ρομαντισμό, πίσω από τον οποίο όμως κρύβεται η αλληλεγγύη αυτών που δεν έχουν τίποτα στην ζωή τους, που τα έχασαν όλα είτε λόγω του καπιταλισμού είτε από δικές τους μαλακισμένες επιλογές και που θέλουν ένα γαμημένο άγγιγμα για να ζεσταθούν, κι ας μην είναι από την πανέμορφη γκόμενα ή από τον σένιο φραγκάτο γκόμενο.
πολύ ρομαντικό ε; σίγουρα. όπως λέει όμως και ο Old Boy στην κριτική του για την ταινία στο ελculture, "ο ρομαντισμός έχει το σκέλος του ξεχωριστού άλλου, του άλλου που κοιτάμε και χάνουμε το έδαφος κάτω από τα πόδια μας, έχει όμως και το σκέλος της καθόλου ξεχωριστής, της κοινής σε όλους τους ανθρώπους, ανάγκης, να έρχονται κοντά με άλλους ανθρώπους και να αποτελούν ένα μαζί, σύντομο ή όχι, διαρκές ή όχι, πάντως ένα μαζί. Κι όσοι είναι μόνοι τους ακόμα περισσότερο ομολογημένα ή ανομολόγητα έχουν αυτό το όραμα του ρομαντικού μαζί να σιγοκαίει μέσα τους. Κι ίσως να μη συνθηκολογήσουν ούτε και στα γηρατειά, ίσως να σιγοκαίει ακόμα και σε γηροκομεία, σε βλέμματα δειλά και τρυφερά μαζί."
αυτή την ανάγκη μου γέννησες κι εσύ. προσπάθησα να την σκοτώσω. όμως ήταν εκεί από πριν. αλλά εσύ μου την ξύπνησες. έφυγες μακριά, δεν μου μιλάς καν, είσαι σε κάποιου άλλου την αγκαλιά, και εγώ προσπαθώ να σε ξεχάσω, να σταματήσω να σε βλέπω κάθε βράδυ στον ύπνο μου. όμως σε έχω ανάγκη. εσένα. μόνο εσένα. για πάντα εσένα. και σαν χαζορομαντικός περιμένω το απίθανο. εσένα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου