μουσαφίρια στην ντάτσα: η αναζήτηση του υποκειμένου 2

ΕΡΓΑΤΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΟΡΩΝ ΕΝΟΘΗΤΕ
(γ.γ. μικρών Οκτωβριστών)

Όπως ίσως θα ανέμενε κανείς από το κομισαριάτο Μακριάς Γενειάδας, αντικείμενό μας είναι οι τρίχες. Τριχολογία, εν ολίγοις. Θα πει κανείς “Καλά, με τρίχες ασχολείστε;”. “Ναι, με τρίχες ασχολούμαστε”, θα απαντήσουμε.

(Κομισαριάτο Μακριών Γενειάδων – 1^ο κείμενο)

το π.γ. της κ.ε. του πλοκ αποφασίζει ομόφωνα (δλδ με κοοπτάτσια του γ.γ. του πλοκ) την έναρξη νέας ενότητας με τίτλο μουσαφίρια στην ντάτσα, στην οποία θα φιλοξενούνται κείμενα, σκέψεις, καλλιτεχνικές παρεμβάσεις και οτιδήποτε άλλο μπορεί να κατεβάσει η κεφάλα των έτερων κομισάριων του πλοκ αλλά και φίλων, συντρόφων κλπ. με αυτή την ενότητα, το π.γ. της κ.ε. του πλοκ καλεί όποι@ θέλει να υποβάλει το κείμενο του προς εξέταση από την σταλινική σχολή της λογοκρισίας και την δημοσίευση του μετά από τις σχετικές παρεμβάσεις των αρμόδιων κομισαριάτων και την σχετική αυτοκριτική του κάθε φορά υποβάλλοντος.

(σημερινός μουσαφίρης στην ντάτσα είναι ο σ. κομισάριος Μακριών Γενειάδων με το δεύτερο μέρος της αναζήτησης του υποκειμένου)

Τι είναι το υποκείμενο; Ή μήπως ποιο είναι; Και το ρωτάμε τώρα, για να μην υπονοηθεί πως θεωρούμε δεδομένο ότι το υποκείμενο είναι κάτι ευρέως γνωστό, ή ότι θα έπρεπε να είναι ευρέως γνωστό. Άλλωστε, αν ήταν δε θα χρειαζόταν να το αναζητήσουμε. Πάμε ξανά, λοιπόν! Tι είναι το υποκείμενο; Ή μήπως ποιο είναι;

Ας χρησιμοποιήσουμε ένα εύκολο παράδειγμα από το σχολικό σύγγραμμα της Α’ Δημοτικού για τη γλώσσα: “Το τρένο θα φύγει.” Στο παράδειγμα αυτό, με τα αθώα ματάκια μας βλέπουμε τις ακόλουθες λέξεις:

•    Το

◦    οριστικό άρθρο:

▪    δηλώνει το γραμματικό γένος της λέξης που συνοδεύει

▪    εκφράζει την πεποίθηση πως αυτό που συνοδεύει (το τρένο) είναι οικείο στα άτομα που διαβάζουν ή ακούν τα λόγια αυτά

ή

▪    το γεγονός πως αυτό που συνοδεύει (ναι, το τρένο) είναι οικείο στο πρόσωπο που μιλά/γράφει

•    τρένο

◦    όνομα / ουσιαστικό:

▪    υποκείμενο του ρήματος “θα φύγει”

▪    απαντάει στην ερώτηση ποιος/ποιας/ποιο/τι έκανε/κάνει/θα κάνει αυτό που μας λέει η πρόταση (στο παράδειγμά μας: τι θα φύγει)

•    θα

◦    μόριο:

▪    δηλώνει ότι το ρήμα αφορά το μέλλον (κι ας είναι ψέμα)

•    φύγει

◦    ρήμα:

▪    εκφράζει την πράξη/ενέργεια/σκέψη ή ό,τι άλλο μας λέει το άτομο που μιλάει ή γράφει

Περιληπτικά και απλουστευτικά: Το τρένο (υποκείμενο) θα φύγει (ρήμα)

Ας δούμε ένα κάπως διαφορετικό παράδειγμα, από το ίδιο βιβλίο: “Η γάτα ψάχνει ένα ποντίκι”. Στο παράδειγμα αυτό, με τα ήδη εξοικειωμένα με κάποιους όρους, αλλά ακόμα αθώα, ματάκια μας βλέπουμε τις ακόλουθες λέξεις:

•    Η

◦    οριστικό άρθρο: κάνει ακριβώς τα ίδια πράγματα που έκανε το “Το” προηγουμένως

•    γάτα

◦    όνομα / ουσιαστικό: υποκείμενο του ρήματος “ψάχνει” / μην επαναλαμβανόμαστε

•    ψάχνει

◦    ρήμα: κάνει ακριβώς αυτό που έκανε το “[θα] φύγει” προηγουμένως

•    ένα

◦    αόριστο άρθρο:

▪    όπως και το οριστικό, δηλώνει το γραμματικό γένος της λέξης που συνοδεύει

▪    σε αντίθεση με το οριστικό, εκφράζει την πεποίθηση πως αυτό που συνοδεύει είναι ανοίκειο στα άτομα που διαβάζουν ή ακούν τα λόγια αυτά

ή

▪    το γεγονός ότι είναι ανοίκειο στο πρόσωπο που γράφει/μιλά

ή

▪    την πεποίθηση ότι μας είναι αδιάφορη η οικειότητά μας με αυτό που συνοδεύει

•    ποντίκι

◦    όνομα / ουσιαστικό:

▪    αντικείμενο του ρήματος “ψάχνει”

▪    απαντάει στην ερώτηση ποιον/ποια/ποιο/τι ψάχνει το υποκείμενο της πρότασης (η γάτα)

Περιληπτικά και απλουστευτικά: Η γάτα (υποκείμενο) ψάχνει (ρήμα) ένα ποντίκι (αντικείμενο). Επειδή το ρήμα “ψάχνει” είναι μεταβατικό, μπορεί να συνοδευτεί και από αντικείμενο. Αυτό βέβαια δεν είναι απαραίτητο. Η συγκεκριμένη γάτα ψάχνει ένα ποντίκι, αλλά μια άλλη γάτα στη γειτονιά απλώς ψάχνει. Δεν ξέρουμε τι. Αν ξέραμε θα βοηθούσαμε. Αν γίνεται να βοηθήσουμε και αν θέλει.

Στην ελληνική γλώσσα, και σε πολλές άλλες γλώσσες που αλλάζουν τις λέξεις ανάλογα με το τι θέλουν να πουν (με άλλα λόγια τις κλίνουν), η σειρά των λέξεων έχει μεν σημασία, αλλά είναι ευέλικτη. Μπορούμε δηλαδή να πούμε: “Θα φύγει το τρένο” ή “Το ποντίκι ψάχνει η γάτα” ή “Ψάχνει η γάτα το ποντίκι”, κλπ.

Τι εννοούμε όταν λέμε γλώσσες που αλλάζουν τις λέξεις ανάλογα με το τι θέλουν να πουν; Εννοούμε ότι το “η γάτα” πρέπει να μεταμορφωθεί για να εξυπηρετήσει άλλα νοήματα, όπως για παράδειγμα: “η τροφή της γάτας τα σπάει” ή “ο σκύλος τρόμαξε τη γάτα”.

Επιπλέον, σε γλώσσες όπως η Ελληνική, πολλές φορές, το υποκείμενο απουσιάζει και υπονοείται μέσα από το ρήμα. Στο παράδειγμα, από άλλο κεφάλαιο του ίδιου βιβλίου: “Βλέπω ένα σαλιγκάρι”, είναι κατανοητό ότι το υποκείμενο του ρήματος “βλέπω” είναι το “εγώ”, το οποίο όμως δεν είναι εκεί.

Νιώθετε τη σοφία να σας κατακλύζει; Για να σας αποτρελάνει εντελώς, το Κομισαριάτο Μακριών Γενειάδων επέλεξε να σας επιδείξει ορατά και αόρατα υποκείμενα από ορισμένες γλώσσες που έχουν περάσει από τα στόματα των μελών του:

•    Με το υποκείμενο φάτσα κάρτα:

◦    Αγγλικά: we invite you = σας προσκαλούμε

▪    we (υποκείμενο) = εμείς

▪    invite (ρήμα) = προσκαλώ

•    (η μετάφραση “προσκαλούμε” προκύπτει από το we=εμείς)

▪    you (αντικείμενο) = εσάς

◦    Μανδαρινικά Κινεζικά: 我们邀请您 = σας προσκαλούμε

▪    我们 (υποκείμενο) = εμείς

▪    邀请 (ρήμα) = προσκαλούμε

•    όπως και στα αγγλικά, η μετάφραση “προσκαλούμε” προκύπτει από το υποκείμενο

▪    您 (αντικείμενο) = εσάς

◦    Γαλλικά: nous vous invitons = σας προσκαλούμε

▪    nous (υποκείμενο) = εμείς

▪    vous (αντικείμενο) = εσάς

▪    invitons (ρήμα) = προσκαλούμε (σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει στα αγγλικά και στα κινεζικά, στα γαλλικά δεν είναι απαραίτητη η παρουσία του υποκειμένου για τη μετάφραση, αφού το ρήμα κλίνεται. Είναι όμως απαραίτητη για τη σύνταξη της πρότασης)

•    Με το υποκείμενο να υπονοείται:

◦    Αλβανικά: ju ftojmë = σας προσκαλούμε

▪    ju (αντικείμενο) = εσάς

▪    ftojmë (ρήμα) =  προσκαλούμε

▪    το υποκείμενο “ne” απουσιάζει επειδή, όπως και στα ελληνικά, υπονοείται από την κλίση του ρήματος

◦    Ρουμανικά: vă invităm = σας προσκαλούμε

▪    vă (αντικείμενο)

▪    invităm (ρήμα) = προσκαλούμε

▪    το υποκείμενο “noi” απουσιάζει για τον ίδιο λόγο

◦    Σλοβενικά/κροατικά/σερβικά: pozivamo vas / позивамо вас= σας προσκαλούμε

▪    pozivamo / позивамо (ρήμα) = προσκαλούμε

▪    vas / вас(αντικείμενο) = εσάς            

▪    το υποκείμενο “mi” / “ми” απουσιάζει για τον ίδιο λόγο

◦    Ιταλικά: vi invitiamo = σας προσκαλούμε

▪    vi (αντικείμενο) = εσάς

▪    invitiamo (ρήμα) = προσκαλούμε

▪    το υποκείμενο “noi” απουσιάζει για τον ίδιο λόγο

◦    Ισπανικά: os invitamos = σας προσκαλούμε

▪    os (αντικείμενο) = εσάς

▪    invitamos (ρήμα) = προσκαλούμε

▪    το υποκείμενο “nosotros” απουσιάζει με την ίδια λογική

Αφού τα είπαμε όλα αυτά, και είδαμε πως η δομή αυτή με το υποκείμενο είναι σημαντική σε τόσο διαφορετικές γλώσσες, θα κλείσουμε λέγοντας πως οι γλώσσες αυτές, και πάρα πολλές άλλες (οι περισσότερες γνωστές γλώσσες στον κόσμο) ανήκουν στην κατηγορία των ονομαστικών γλώσσων.

Το 1ο μας κείμενο έκλεισε με αναφορά σε ονομαστική και εργαστική σύνταξη. Η ονομαστική αφορά τις συντακτικές ποικιλίες των γλωσσών που ανήκουν στην κατηγορία των ονομαστικών. Η εργαστική αφορά σε άλλες γλώσσες. Και αφού ήδη ακούσαμε ονομαστική και εργαστική σύνταξη, θα προσθέσουμε και την “τριμερή” έτσι, για το κλικ παίιτ. Και στο επόμενο κείμενο θα το παίξουμε ακόμα πιο ζμαρτ.